Çocukluk çağı astımı, solunum sistemi problemlerine neden olan bir durumdur. Astımlı çocuklar öksürebilir veya nefes darlığı yaşayabilir. Bu, akciğerlerdeki hava yollarının daralması, ödemlenmesi ve mukus ile dolması nedeniyle olur. Astım çocuklarda ve gençlerde sık görülür ve ailesel geçiş eğilimindedir.
Çocukların günlük aktivitelerinin kısıtlanması çok hafif veya çok şiddetli olabilir. İlaçlar ve doğru bakım planı ile astım semptomları, çocuklar ve gençler yapmak istedikleri her şeyi yapabilecek şekilde tedavisi planlanabilir.
Astımın Nedenleri
Kimse tam olarak astımın neden geliştiğini bilmiyor. Çevresel faktörlerin ve genlerin bir kombinasyonu olabileceğini düşünülmektedir.
Astımı olan çocukların, astımlı ebeveynleri veya yakınları olabilir.
Fazla kilolu olanların astıma sahip olması daha riskli olabilir.
Astım Solunum Yolarını Nasıl Etkiler?
Astımda, hava akciğerlerden olması gerektiği gibi hareket etmez. Normalde nefes aldığımızda, burun veya ağızdan, soluk borusundan (trakea) ve akciğerlerin küçük hava yollarından (bronşiyoller) hava girer. İnsanlar nefes verdiklerinde, hava vücuttan ters yönde çıkar. Astımla birlikte havanın akciğerlerden dışarı atılması zorlanır. Hava yolları ödemlenir ve mukus ile doldurur. Hava yollarının etrafındaki kaslar gerilir ve hava yollarının daralması sağlanır. Hava yollarını tahriş edebilecek şeyler “tetikleyiciler” olarak adlandırılır. Yaygın tetikleyiciler arasında sigara dumanı, alerjik tozlar ve hava kirliliği sayılabilir. Tetikleyiciler astım ataklarına yol açabilir.
Astımın Belirti ve Semptomları Nelerdir?
Astım Atağı İşaretleri
Astım belirtileri kötüleştiğinde ortaya çıkar. Solunum yolları normalden daha fazla tahriş ve iltihaplandığı zaman görülmeye başlar.
Astım Atağında Çocuklarda görülebilen Durumlar
Nefes alma zorluğu
Nefes alırken ıslık sesi (hışıltılı)
Öksürük
Hızlı kalp atışı
Bazı ataklar ciddi, ancak diğerleri hafiftir. Özellikle çocuklar astım ilaçlarını belirtildiği gibi kullanmazlarsa, alevlenmeler aniden olabilir veya zamanla artabilir. .Bir alevlenmeye neden olan şeylere tetikleyiciler denir. Tetikleyiciler kişiden kişiye değişir, ancak yaygın olanlar şunlardır: polen, küf ve evcil hayvan tehlikesi gibi şeylere alerjileri havadaki tahriş edici ve kirleticiler soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu enfeksiyonları hava koşulları egzersiz (bazı çocuklar sadece egzersiz sırasında veya sonrasında astım semptomları gösterir) gastroözofageal reflü hastalığı neden olabilir.
Astımı yönetmenin önemli bir kısmı tetikleyicilerden kaçınmaktır. Doktorunuz, alevlenmeleri mümkün olduğunca önlemeye yardımcı olan bir bakım planı oluşturmak için sizinle birlikte çalışacaktır.
Astım Nasıl Teşhis Edilir?
Astım tanısı koymak için doktorlar çocuğun sağlığı, geçirdiği solunum yolu problemleri, hastalık sıklığı öyküsü hakkında sorular soracaktır. Ayrıca herhangi bir alerji, hastalık ve solunumu daha da kötüleştirebilecek şeylere maruz kalma hakkında sorular soracaklar. Çocukların fizik muayenesi yapılır ve solunum fonksiyon testi istenebilir. Bu genellikle solunum yollarındaki hava akımını analiz eden bir makine olan bir spirometre ile nefes almayı test etmeyi içerir.
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astımın tedavisi şikayetleri baskılama üzerinedir.Ancak alevlenmeleri önlemek için yönetilebilir. Astım tedavisi iki önemli şey içerir: tetikleyicilerden kaçınmak ve ilaç almak.
Tetikleyicileri Önlemek
Tetikleyicileri önlemenin birçok yolu vardır. Çocuğunuzun tetikleyicileri tespit edildikten sonra, doktor onlardan kaçınmak için bir plan bulmak için sizinle birlikte çalışacaktır.Örneğin, evinizdeki evcil hayvan tehlikesi veya küfü, çocuğunuzun astım semptomlarını tetiklerse, çarşafları sık sık değiştirerek, düzenli olarak süpürerek ve aile evcil hayvanını çocuğunuzun yatak odasından uzak tutarak astımınıgüvenli hale getirebilirsiniz.
Dış mekan alerjileri (polen gibi) bir sorunsa, çocuğunuz polen sayısının yüksek olduğu günlerde açık havada kaçınmalıdır.
Egzersiz bir tetikleyici ise, doktor hava yollarının sıkılmasını önlemek için çocuğunuzun fiziksel aktivite öncesinde alması için bir ilaç önerebilir.
Doktorlar, egzersize bağlı astımı olan kişilere fiziksel aktiviteyi yönetmelerine yardımcı olur, bundan kaçınmaz.
Egzersiz yapmak insanların genel olarak daha sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir (aslında birçok profesyonel sporcunun astımı vardır!).Grip gibi hastalıklar astım patlamalarını tetikleyebildiğinden, yıllık grip aşısı almak da önemlidir.
Astım İlaçları
Astım ilaçlarının çoğu doğrudan akciğerlere (solunduğunda) solunur, ancak bazıları hap veya sıvıdır. İki tür astım ilacı vardır:Hızlı rahatlama ilaçları, sıkı hava yollarını açmak için çabuk etki eder. Bir alevlenme sırasında gerektiğinde kullanılabilirler. Rahatlama ilaçları hızlı hareket eder, ancak etkileri uzun sürmez. Bu tür ilaçlara ayrıca “hızlı etkili” veya “kurtarma” ilaçları denir.
Uzun süreli kontrol ilaçları, semptomların ortaya çıkmasını önleyerek astımı yönetir. Ödem ve mukusun nedeni olan solunum yollarındaki enflamasyonu azaltırlar. (Hızlı rahatlama ilaçları yalnızca iltihaptan kaynaklanan semptomları tedavi eder.) Uzun süreli kontrol ilaçları – “kontrolör” veya “bakım” ilaçları olarak da bilinir – çocuklar kendilerini iyi hissettiklerinde bile her gün alınmalıdır.Astımı olan bazı çocuklar sadece hızlı rahatlama ilaca ihtiyaç duyarlar; diğerleri astımlarını kontrol altında tutmak için her iki ilaca da ihtiyaç duyarlar.Başka ne bilmeliyim?Astım bakımı görünebilir özellikle ilk başta.
Ancak çocuğunuza bakmanıza yardımcı olacak birçok araç bulunmaktadır.
Astım eylem planı, doktorla birlikte geliştireceğiniz bir bakım planıdır. Plan, aşağıdakileri içeren astımın nasıl yönetileceği hakkında ayrıntılı talimatlar verir: Çocuğunuzun hangi ilaçlara ihtiyacı var ve ne zaman vermelisiniz. Çocuğunuzun tetikleyicileri nelerdir ve nasıl önlenmeli
Akut atak nasıl yönetilir
Astım günlüğü tutmak, astımı yönetmeye yardımcı olan başka bir yoldur. Çocuğunuzun semptomlarını ve ilaçlarını takip etmek, çocuğunuzda alevlenme olasılığı daha fazla olduğunda, size yardımcı olacaktır.
Uz. Dr. Yaşar Hüseyin Onganlar
Eryaman Çocuk Doktoru Kliniği Etimesgut /Ankara