Çocuklarda epilepsi en sık görülen merkezi sinir sistemi hastalığıdır. Epilepsi hastalığı, ateşsiz havale nöbetleri ile birlikte de seyreden bir hastalıktır. Havale terimi ise tıbbi karşılığı febril konvulziyon olan nöbetler ile giden genelde ilaç kullanılması gerekmeyen bir durumdur. Biz burada çocuklarda epilepsi hastalığı ile ayrıntılı bilgi vermeye çalışacağız.
Çocuklarda Epilepsi nedir?
Epilepsi, nöbet geçirmeye neden olan bir beyin hastalığıdır. Sinir sisteminin en sık görülen hastalıklarından biridir. Tüm ırkların ve etnik kökenlerin çocuklarını ve yetişkinlerini etkiler.
Beyin elektriksel aktivite ile birbirleriyle iletişim kuran sinir hücrelerinden oluşur. Beynin bir veya daha fazla parçası, normal beyin sinyallerini kesen anormal elektriksel sinyaller ortaya çıkardığında nöbet meydana gelir.
Beyindeki sinir hücreleri arasındaki normal bağlantıları kesen herhangi bir şey nöbete neden olabilir. Buna yüksek ateş, yüksek veya düşük kan şekeri, alkol veya uyuşturucudan yoksunluk veya beyin sarsıntısı dahildir. Fakat bir çocuk, bilinen bir nedeni olmayan 2 veya daha fazla nöbet geçirdiğinde epilepsi tanısı alır.
Farklı nöbet tipleri vardır. Nöbet tipi, beynin hangi kısmı ve ne kadar etkilendiğine ve nöbet sırasında olanlara bağlıdır. 2 ana epileptik nöbet kategorisi fokal (parsiyel, kısmi) nöbet ve jeneralize (genel) nöbettir.
Fokal (kısmi) nöbetler
Fokal nöbetler, beynin bir tarafının, bir veya daha fazla bölgesinde anormal elektriksel beyin fonksiyonu meydana geldiğinde meydana gelir. Fokal bir nöbet öncesi çocukda ”aura” dediğimiz nöbetin gerçekleşmek üzere olduğuna dair işaretler olabilir.
Bu, aşağıda anlatacağımız kompleks fokal nöbette daha sık görülür. En yaygın aura, deja vu, yaklaşmakta olan kıyamet, korku veya öfori gibi duyguları içerir. Veya çocukta görsel değişiklikler, duyma anormallikleri veya koku duyusu değişiklikleri olabilir.
2 tip fokal nöbet:
Basit fokal nöbet: Çocuk bu tür nöbetlerde bilincini kaybetmez. Belirtiler beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlıdır. Örneğin görme ile ilgili beyin parçasıysa (oksipital lob) çocuğun görüşü değişebilir. Fakat daha sık olarak kaslar etkilenir.
Nöbet aktivitesi izole bir kas grubuyla sınırlıdır. Örneğin, sadece parmakları veya kollarda ve bacaklarda daha büyük kasları içerebilir. O sırada terleme, bulantı veya solukluk olabilir.
Kompleks (Karmaşık) fokal nöbet: Bu tür bir nöbet sıklıkla beynin duygu ve hafıza işlevini kontrol eden bölgede meydana gelir (temporal lob). Çocuk genelde bayılmaz, uyanık görünür fakat etraf ile ilgisi kesilir, çevresinde neler olup bittiğini bilmez.
Bakışları ve yüz ifadesi değişir ve çeşitli alışılmadık davranışlarda bulunabilir.
Bunlar dudak şapırdatmak, koşmak, çığlık atmak, ağlamak, gülmek, kıyafetlerini çekiştirmek şeklinde olabilir.
Çocuk nöbetten sonra yorgun veya uykulu olabilir. Buna postiktal dönem denir.
Jeneralize (genel) nöbetler
Bu nöbette çocuk bilincini kaybedecek ve nöbetten sonra yorgun olacaktır (postiktal durum).
Genelleştirilmiş nöbet çeşitleri:
Absans (Petit mal) nöbeti: Dalma nöbeti şeklindedir. Kısa süreli bilinç ve bakış değişikliğine neden olur.
Çocuk önceki duruşunu sürdürecek, pozisyonunu koruyacaktır. Ağzı veya yüzü tiksinir görünümde olabilir veya daha sıklıkla gözlerini hızlıca kırpıştırabilir. Nöbet genellikle 30 saniyeden uzun sürmez.
Nöbet sona erdiğinde, çocuk olanları hatırlamaz ve hiçbir şey olmamış gibi aktivitelere devam eder.
Bu nöbetler günde birkaç kez meydana gelebilir. Bu tür bir nöbet bazen öğrenme ya da davranışsal bir sorunla karıştırılabilir.
Bu nöbet neredeyse her zaman 4 ila 12 yaş arasında başlar.
Atonik (yığılma) nöbet. Buna tıp dilinde ayrıca dropp atak da denir. Atonik nöbet geçirme durumunda, çocukda ani bir kas tonusu kaybı olur ve ayakta dururken düşebilir veya aniden başını düşürebilir.
Nöbet sırasında çocuk gevşek ve tepkisiz olacaktır.
Jeneralize tonik-klonik nöbet (JTK, grand mal nöbet): Daha sık bilinen, epilepsi denince ilk akla gelen, klasik, çırpınma nöbetidir.
Bu tür bir nöbetin klasik şekli 5 ayrı aşamaya sahiptir. Çocuğunuzun vücudu, kolları ve bacakları bükülür (büzülür), uzar (düzelir) ve titrer (sallanır).
Bunu kasların gevşemesi (klonik dönem) ve postiktal dönem izler. Nöbet sonrası çocuk uykulu olabilir.
Görme veya konuşma ile ilgili problemleri, baş ağrısı, halsizlik veya vücut ağrıları olabilir. Bu aşamaların tümü, bu tür bir kriz geçirme sürecindeki herkesde gerçekleşmez.
Miyoklonik nöbet: Bu tip nöbet hızlı hareketlere veya bir grup kasın ani sarsılmasına neden olur. Genelde kümeler halinde ortaya çıkar yani; günde birkaç kez veya arka arkaya birkaç gün boyunca meydana gelebilecekleri anlamına gelir.
Çocuklarda nöbet neden olur?
Nöbet birçok şeyden kaynaklanabilir. Bunlar:
-Hastalık veya travma sonrası meydana gelen beyin hasarı
-Sinirlerin doğal olarak (normalde) kullandığı kimyasallarının dengesizliği (nörotransmiterler)
-Beyin tümörü
-İnme
Bir nöbet bunların bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Çoğu durumda nöbetin herhangi bir nedeni bulunamayabilir.
Çocukta nöbet belirtileri nelerdir?
Daha çok nöbet tipine bağlıdır. Bir nöbetin genel belirtileri veya uyarı işaretleri şunları içerebilir:
-Bakıştaki farklılık (dalmak, donuk bakmak gibi)
-Kolların ve bacakların sarsılma hareketleri, kasılması, çırpınması
-Vücudun sertleşmesi
-Bilinç kaybı
-Nefes almada değişiklik veya nefes almayı durdurma, nefes almama
-İdrar veya gayta kaçırma
-Belirgin bir neden olmadan aniden düşmek (özellikle bilinç kaybıyla ilişkilendirildiğinde)
-Kısa süreli gürültü veya kelimelere cevap vermemek
-Şaşkın görünmek
-Farkındalık veya bilinç kaybıyla ilişkilendirildiğinde başını ritmik olarak sallamak
-Hızlı göz kırpma
Nöbet sırasında, çocuğun dudakları mavi renkli olabilir ve soluması normal olmayabilir.
Nöbet geçirdikten sonra çocuk uykulu veya kafası karışmış olabilir.
Çocuklarda epilepsi nasıl teşhis edilir?
Doktorunuz çocuğun semptomlarını ve sağlık geçmişini soracaktır. Ayrıca nöbetine neden olmuş olabilecek diğer faktörler hakkında sorular sorulur:
-Son ateş veya enfeksiyon
-Kafa yaralanması
-Doğumsal problemler, doğumda zorluk, küvözde yatma öyküsü
-Erken doğum
-Kullandığı son ilaçlar
Çocukta ayrıca
-Detaylı bir nörolojik muayene
-Kan şekeri problemlerini ve diğer faktörleri kontrol etmek için kan testleri-
-MRI veya BT (tomografi) taraması gibi beynin görüntüleme testleri
-Elektroensefalogram (EEG) , çocuğun beynindeki elektriksel aktiviteyi test etmek için
-Gerekirse nadir olarak, beyin ve spinal (omurilik) kanaldaki basıncı ölçmek ve beyin omurilik sıvısını enfeksiyon veya diğer problemlere karşı test etmek için lomber ponksiyon (LP)
Çocuklarda epilepsi nasıl tedavi edilir?
Tedavinin amacı, nöbetlerin sıklığını kontrol etmek, durdurmak veya azaltmaktır.
Tedavi en sık ilaçla yapılır. Nöbet ve epilepsi tedavisinde kullanılan birçok ilaç çeşidi vardır.
İlaçlar, nöbet tipine, çocuğun yaşına, yan etkilerine, maliyetine ve kullanım kolaylığına göre seçilir.
Evde kullanılan ilaçlar genellikle kapsüller, tabletler, veya şurup olarak ağız yoluyla alınır. Bazı ilaçlar rektuma veya buruna verilebilir.
Çocuk hastanede nöbet geçirirse, ilaç enjeksiyon yoluyla veya damar yoluyla verilebilir (IV).
Tedavideki en önemli nokta , çocuğa zamanında ve öngörüldüğü şekilde ilaç vermektir. En iyi nöbet kontrolü için dozun ayarlanması gerekebilir.
Çocuklarda Epilepsi İlaçları ve Yan Etkileri
Tüm ilaçların yan etkileri olabilir. İlaca başlanırken olası yan etkilerin doktorunuzla konuşulması önerilir. Çocukta yan etki görüldüğünde en kısa sürede doktoruna veya ciddiyete göre en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir . Doktora danışılmadan çocuğa verilen ilaç asla kesilmemelidir. Bu daha fazla veya daha kötü nöbetlere neden olabilir.
İlaç kullanımı sırasında, ilacın ne kadar iyi çalıştığını görmek için belli aralıklarla testler yapılır.
-Kan testleri: Çocuğun vücudundaki ilacın seviyesini kontrol etmek için sıklıkla kan testlerine bakılır. Bu sonuca göre ilacın dozu değiştirebilir. Ayrıca ilacın diğer organları üzerindeki etkilerini kontrol etmek için kan testleri yapılır.
-İdrar testleri:Vücudunun ilaca nasıl tepki verdiğini görmek için test edilebilir.
–Elektroensefalogram (EEG). EEG, beynin elektriksel aktivitesini kaydeden bir prosedürdür. Bu, saç derisine elektrotlar takılarak yapılır. Bu test, ilacın çocuğun beynindeki elektriksel sorunlara nasıl yardımcı olduğunu görmek için yapılır.
Epilepsi hastaları yaşam boyu ilaca ihtiyaç duymayabilir. Bazı çocuklar, belli bir süre ( 1 ila 2 yıl, bazen de daha uzun süre) nöbet geçirmediklerinde ilaçları kesilebilir. Bu karar aile tarafından değil, mutlaka doktoru tarafından verilecektir.
Diğer tedaviler
Eğer ilaç çocuğun nöbetlerini kontrol altına almada yetersiz kalır veya ilaç yan etkileri ile ilgili sorunları varsa, başka tür tedaviler de kullanılabilir. Bunlara örnek;
Ketojenik diyet: Ketojenik bir diyet, yağ açısından zengin ve karbonhidrat açısından ise çok düşük bir diyet türüdür. Büyümeyi teşvik etmek için yeterli protein dahil edilmiştir. Diyet vücudun keton yapmasına neden olur.
Bunlar vücut yağının parçalanmasından elde edilen kimyasallardır. Beyin ve kalp normalde bir enerji kaynağı olarak ketonlarla çalışır. Bu özel diyet kesinlikle takip edilmelidir. Çok fazla karbonhidrat ketozu durdurabilir.
Araştırmacılar diyetin nasıl işe yaradığından emin değiller. Ancak bazı çocuklar diyete alındığında nöbetsiz hale gelirler. Diyet her çocuk için işe yaramaz, doktor önerisi gerekir.
Vagal sinir stimülasyonu (VNS): Bu tedavi vagus sinirlerinden birinden beyine küçük enerji darbeleri gönderir. Çocuğun 12 yaşında veya daha büyük olması ve ilaçla iyi kontrol edilmeyen kısmi nöbet geçirmesi durumunda, VNS bir seçenek olabilir.
VNS, cerrahi olarak küçük bir bataryayı göğüs duvarına yerleştirerek yapılır. Daha sonra küçük teller aküye tutturulur ve derinin altına ve vagus sinirlerinden birinin etrafına yerleştirilir. Akü daha sonra beyne birkaç dakikada bir enerji darbeleri gönderecek şekilde programlanır.
Çocuk nöbet geçirdiğini hissettiğinde, pilin üzerinde küçük bir mıknatıs tutarak dürtüleri harekete geçirebilir. Çoğu durumda, bu nöbet durdurmaya yardımcı olacaktır. VNS, kısık ses, boğazda ağrı veya ses değişikliği gibi yan etkilere neden olabilir.
Cerrahi:Nöbetlerin meydana geldiği beyin kısmını çıkarmak için cerrahi yapılabilir. Veya ameliyat, kötü elektrik akımlarının beyinden yayılmasını önlemeye yardımcı olur. Nöbet kontrolünün zor olması ve beynin konuşma, hafıza veya görmeyi etkilemeyen bir bölümünden başlaması durumunda cerrahi bir seçenek olabilir.
Çocuklarda epilepsi nöbetleri için cerrahi çok karmaşıktır. Uzman bir cerrahi ekip tarafından yapılır. Çocuk ameliyat sırasında uyanık olabilir. Beynin kendisi acı hissetmez.
Çocuğunuz uyanıksa ve komutları takip edebiliyorsa, cerrahlar işlem sırasında beyninin alanlarını daha iyi kontrol edebilirler. Nöbet geçiren herkes için cerrahi bir seçenek değildir.
Çocuğun epilepsi ile yaşamasına nasıl yardımcı olabiliriz?
-Yaşı uygunsa, sahip olduğu nöbet tipini ve ihtiyaç duyduğu ilaç tipini anladığından emin olun.
-Tüm ilaçların dozunu, süresini ve yan etkilerini bilin. Çocuğunuza tam olarak belirtildiği şekilde ve zamanda ilaç verin.
-Çocuğunuza başka ilaçlar vermeden önce doktoru ile görüşün. Kullandığı nöbet ilaçları diğer birçok ilaçla etkileşime girebilir. Bu, ilaçların etkinliğinin azalmasına veya yan etkilere neden olabilir.
-Çocuğunuzun nöbet tetikleyebilecek şeylerden kaçınmasına yardım edin. Çocuğunuzun yeterince uyuduğundan emin olun, uzun süre aç kalmasına izin vermeyin. Çünkü uykusuzluk ve açlık en iyi bilinen nöbet tetikleyecisidirler.
-Çocuğunuzun doktor kontrollerini aksatmayın.
-Çocuğunuzun nöbetleri iyi kontrol edilirse, faaliyetlerle ilgili çok fazla kısıtlamaya ihtiyacınız olmayabilir. Çocuğunuzun paten, hokey ve bisiklet sürmek gibi sporlar için kask taktığından emin olun. Yüzerken çocuğunuzun yetişkin gözetiminde olduğundan emin olun.
-Çocuğunuzun semptomları kötüleşir veya iyileşmez, nöbet sıklığı artar, kullandığı ilaca bağlı yan etkileri ortaya çıkarsa kontrol tarihini beklemeksizin en kısa sürede doktorunuzla görüşün.
Çocuklarda sinir sistemi gelişimi ile ilgili daha fazla bilgi almak isterseniz AY AY BEBEK GELİŞİMİ yazımızı da okuyabilirsiniz.