Kızamık tanısı koymak için ateşli döküntülü bir hastalıkla başvuran hastalarda öksürük, burun akıntısı ve/veya konjonktivit (kızarıklık, sulanma) gibi klinik olarak uyumlu belirtilere sahip olmaları durumunda kızamığı şüphelenmelidir. Hastalık, döküntü ortaya çıkmadan önce ateş ve halsizlikle başlar. Kızamık klinik bir vakası, şu özelliklere sahip olan bir hastalık olarak tanımlanır:
- 3 günden daha uzun süren yaygın bir döküntü,
- 38.3°C veya daha yüksek ateş,
- öksürük, burun akıntısı ve/veya konjonktivit.
Kızamık için patognomonik kabul edilen bir döküntü olan Koplik lekeleri ( ağız içi) , mukozalarda görülür. Koplik lekeleri, kızamık döküntüsü ortaya çıkmadan 1 ila 2 gün önce başlar ve döküntü ortaya çıktıktan 1 ila 2 gün sonra kaybolur. Ağız mukozasının parlak kırmızı zemininde noktasal mavi-beyaz lekeler olarak görülür. Kızamık döküntüsü ve Koplik lekelerinin resimlerine www.cdc.gov/measles/symptoms/photos.html adresinden ulaşabilirsiniz.
Sağlık hizmeti sağlayıcıları, son zamanlarda yurtdışına seyahat etmiş veya uluslararası yolcularla teması olan ateş ve döküntüye sahip kişilerde kızamık olasılığına özellikle dikkat etmelidir.
Klinik olarak kızamık şüphesi olan vakalar derhal izole edilmeli ve yerel sağlık departmanına bildirilmeli ve kızamık testi için örnekler alınmalıdır. Bu örnekler, teyit ve genotiplendirme için viral örnekler ve şüpheli veya muhtemel kızamığı olan bir kişiyle ilk klinik karşılaşmada serolojik testler için serum örneği almak suretiyle yapılmalıdır.
Kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa maruz kaldıktan sonra belirtiler ne kadar sürede ortaya çıkar?
Kızamık için maruziyetten ilk belirti olan genellikle ateşin görülmesine kadar geçen süre ortalama olarak 10 ila 12 gündür. Kızamık döküntüsü genellikle maruziyetten yaklaşık olarak 14 gün sonra (7 ila 21 gün aralığında) ortaya çıkar ve döküntü genellikle ateşin başlamasından 2 ila 4 gün sonra başlar. Kabakulak inkübasyon süresi, maruziyetten parotit (tükürük bezi iltihabı) başlangıcına kadar ortalama olarak 16 ila 18 gün (12 ila 25 gün aralığında) sürer. Kızamıkçığın inkübasyon süresi 14 gündür (12 ila 23 gün aralığında). Bununla birlikte, yukarıda belirtildiği gibi kızamıkçık virüs enfeksiyonlarının yarısı semptomsuz geçebilir.
Kızamık, Kabakulak ve Kızamıkçık Ne kadar Ciddi Hastalıklardır?
Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık ciddi hastalıklardır. Kızamık, modern tıbbi bakıma rağmen ciddi komplikasyonlara ve ölüme yol açabilir. ABD’deki 1989-1991 kızamık salgınında 55.000’den fazla vaka ve 100’den fazla ölüm bildirildi. Kızamık enfeksiyonuna bağlı olarak ABD’de en sık bildirilen komplikasyonlar zatürre (%6), orta kulak iltihabı (%7) ve ishal (%8) olmuştur. Yaklaşık 1.000 kızamık vakasında ortalama olarak bir ensefalit vakası ve iki ila üç ölüm meydana gelebilir. Kızamık veya komplikasyonlarından kaynaklanan ölüm riski, yaşlı çocuklardan ve ergenlerden daha fazladır, özellikle bebeklerde, küçük çocuklarda ve yetişkinlerde daha yüksektir.
Kabakulak genellikle ateş ve parotit (kulakaltı tükürük bezi iltihabı) ile seyreder. Kabakulaklı kişilerin %25’inde hafif veya hiç semptom görülmeyebilir. Kabakulak komplikasyonları arasında orşit (testis iltihabı) ve ovaryum iltihabı (ooforit) yer alır. Kabakulakın diğer komplikasyonları arasında pankreatit, işitme kaybı, aseptik menenjit ve ensefalit bulunur. Tamamen aşılanmış hastalarda kabakulak hastalığı genellikle daha hafif seyreder ve daha az komplikasyon gelişir.
Kızamıkçık genellikle hafif seyreden bir hastalıktır ve belirtileri arasında hafif ateş, lenf bezlerinde şişlik ve halsizlik yer alır. Kızamıkçık virüsü enfeksiyonlarının %50’si asemptomatik (belirtisiz) geçebilir. Kızamıkçığın komplikasyonları arasında trombositopenik purpura ve ensefalit bulunabilir. Kızamıkçık virüsü teratojeniktir ve özellikle hamilelikte ilk trimesterde enfeksiyon, düşük, ölü doğum ve katarakt, işitme kaybı, zeka geriliği ve doğuştan kalp anomalileri gibi doğumsal anomalilere neden olabilir.
KKK (Kızamık,Kızamıkçık, Kabakulak) aşısının kullanımıyla ilgili güncel öneriler nelerdir?
MMR aşısının kullanımıyla ilgili en son kapsamlı ACIP önerileri 2013 yılında yayınlanmış olup www.cdc.gov/mmwr/pdf/rr/rr6204.pdf adresinde bulunabilir. CDC, Priorix (GSK) marka MMR aşısının kullanımıyla ilgili ACIP önerilerini 18 Kasım 2022 tarihinde yayımlamıştır ve bu önerilere www.cdc.gov/mmwr/volumes/71/wr/pdfs/mm7146a1-H.pdf adresinden ulaşılabilir.
Priorix ve MMRII (Merck) marka MMR aşıları arasında önerilerde fark bulunmamaktadır. MMR aşısı önerildiği her durumda Priorix kullanılabilir. MMRII ve Priorix arasında üretimde küçük farklılıklar (MMRII jelatin içerirken, Priorix içermez) ve onaylanmış uygulama yolu (MMRII subkutan veya intramusküler enjeksiyon için onaylıdır, Priorix ise sadece subkutan enjeksiyon için onaylıdır) olsa da, bu iki aşı işlevsel olarak aynı ve birbirinin yerine kullanılabilir olarak kabul edilebilir.
MMR aşısı, rutin olarak tüm çocuklara 12 ila 15 ay arasında birinci doz olarak, ikinci doz ise 4 ila 6 yaş arasında uygulanması önerilir. İkinci doz MMR aşısı, birinci dozdan en az 4 hafta (28 gün) sonra verilebilir ve her iki doz da çocuğun birinci yaş gününden sonra verildiyse geçerli bir doz olarak kabul edilir. İkinci doz bir takviye dozu değil, ilk doza yanıt vermeyen az sayıdaki kişide bağışıklık oluşturmayı amaçlar.
Bağışıklık belirtisi olmayan yetişkinlerin 1 doz MMR aşısı almaları önerilir (bağışıklık belirtisi, belgelenmiş bir doz canlı kızamık virüsü içeren aşı alımı [yüksek risk durumunda 2 doz], bağışıklıkla ilgili laboratuvar kanıtları veya hastalığın laboratuvar teyidi, veya 1957’den önce doğmuş olma olarak tanımlanır), ancak yetişkin yüksek riskli bir grupta yer alıyorsa 2 doz aşıya ihtiyaç duyar. Yüksek riskli gruplar arasında okul çağındaki çocuklar, sağlık çalışanları, uluslararası seyahat edenler ve yüksek okul sonrası eğitim kurumlarına devam eden öğrenciler yer alır.
Canlı zayıflatılmış kızamık aşısı 1963 yılında ABD’de kullanılmaya başlanmıştır. Etkisiz inaktive kızamık aşısı da 1963-1967 yıllarında ABD’de mevcuttu. Birleşik MMR aşısı (MMRII, Merck) 1971 yılında lisanslanmıştır; Priorix (GSK) MMR aşısı ise 2022 yılında lisanslanmış ve önerilmiştir. 1963-1967 yılları arasında kızamık aşısı alan ve hangi tip aşı olduğu konusunda şüpheleri olan veya inaktive kızamık aşısı olduğunu bilen kişilerde o doz geçersiz kabul edilmeli ve hastalar yaş ve risk durumuna uygun olarak tekrar aşılanmalıdır. Eyalet halk sağlığı departmanının takdirine bağlı olarak, salgın durumunda kızamığa maruz kalan herhangi bir kişi, yaş veya risk durumlarına bakılmaksızın tamamen aşılanmış kabul edilseler bile ek bir MMR aşısı alabilir.
Kızamık bağışıklığı için kabul edilebilir kanıtlar nelerdir?
Kızamığa karşı kabul edilebilir varsayımsal bağışıklık kanıtları şunlardan en az birini içerir:
- Yeterli aşılama hakkında yazılı belge:
- Okul öncesi çağdaki çocuklar ve yüksek riskli yetişkinler için bir yaşından sonra uygulanan bir veya daha fazla doz kızamık içeren aşının belgelenmiş alımı
- Okul çağındaki çocuklar, ergenler ve yüksek riskli yetişkinler için iki doz kızamık içeren aşı
- Laboratuvar kanıtları
- Kızamık laboratuvar onayı (sözlü kızamık öyküsü geçerli kabul edilmez)
- 1957’den önce doğum
1957’den önce doğmuş olmak, kızamık bağışıklığı için kabul edilebilir bir kanıt olarak kabul edilse de, sağlık tesisleri, başka bir bağışıklık kanıtı olmayan ve 1957’den önce doğmuş aşılanmamış personeli 2 doz MMR aşısı ile aşılama düşüncesini göz önünde bulundurmalıdır (minimum aralık 28 gün). Kızamık salgını sırasında, laboratuvar kanıtı olmayan sağlık personeline doğum yılına bakılmaksızın uygun aralıkta 2 doz MMR aşısı önerilmelidir.